Marka tescil işlemleriyle sağlanan haklarda ülkesellik ilkesi geçerlidir. Bu ilke Marka tescilinden doğan hakların, sadece tescilin yapıldığı ülkede koruma sağlaması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla,Türkiye’de marka tescil belgesi alınmış olan bir markanın yurtdışında bir ülkede de koruma altında olduğu anlamı taşımamaktadır. Uluslararası anlaşmalara bağlı olarak, diğer ülkelerde de markanın korunması isteniyorsa, koruma talep edilen ülkelerde de markanın tescil edilmesi gerekmektedir.

Yurtdışında tescili alınan bir marka, marka sahibine prestij sağlamaktadır. Yurtdışı marka tescili ile ülke içinde ürünlerin toplatılması, hizmetlerin engellenmesi ve tazminat ve ceza davalarının önüne geçilmektedir. Uluslararası marka tescili ile hedef pazarlarda taklidin önüne geçilerek, ulusal ve uluslararası piyasalarda hâkimiyet sağlanabilmektedir.

Yurtdışı marka tescilinde en uygun tescil sistemi tercih edilmeli,ön araştırma yapılmalı ve konusunda uzman kişiler aracılığı ile yapılmalıdır.

Yurtdışında marka tescili yapılırken aşağıdaki yöntemler tercih edilebilir:

 Ulusal Marka Tescil Başvurusu

Talep edilen ülkede, Türkiye’de olduğu gibi o ülkede ikamet eden marka vekilleri aracılığı ile

Doğrudan ilgili Marka ve Patent Ofisine marka tescil başvurusu yapılabilir.

Olumlu tarafları:

• Türkiye’de marka başvurusunun olması şartı yoktur. Türkiye’de tescil edilmemiş olan bir markayla, yurtdışında istenilen ülkede başvuru yapılabilmektedir.
• Madrid sisteminde ya da diğer bölgesel sistemler içinde olmayan tüm ülkelere, ülkesel başvuru yoluyla marka tescil işlemleri başlatılabilmektedir.

Olumsuz tarafları:

• Her ülkenin patent kanunlarının ve uygulama şekillerinin farklılığı itibariyle her ülkede, o ülkenin marka – patent vekilleriyle çalışılması gerekmektedir. Bu işlemlerin maliyetini arttırabilen bir unsur olarak karşımıza çıkabilmektedir.
• Yurtdışı marka tescil başvurusu yapılacak olan ülkenin kanunları- yönetmelikleri ve uygulamalarına bağlı olarak süreç oldukça uzayabilmektedir. Her ülkede ayrı ayrı dosyalama ve başvuruların yapılıp, tüm işlemlerin ülkeler bazında ayrı ayrı takip edilmesi gerekmektedir.

Ülkesel başvurularda aynı Türkiye’de olduğu genellikle başvuru ve tescil olmak üzere iki aşamada ödeme yapılmaktadır. Sonrasında 10 yıllık bir koruma sağlanır ve markanın onar yıllık dönemler halinde yenilenmesi ile koruma süresini uzatmak mümkündür.

Madrid Protokolü Çerçevesinde WIPO Üzerinden Yapılan Uluslararası Marka Başvurusu

Madrid sistemi esas olarak iki mevzuat çerçevesinde düzenlenmiştir. Bunlar 1891 tarihli Markaların Uluslararası Tesciline İlişkin Madrid Anlaşması ve Madrid Anlaşması’na İlişkin Protokoldür.

Madrid sisteminin amacı tek bir başvuruyla tek bir dil kullanılarak birden fazla ülkede markaların uluslararası tescilini sağlamaktır. Aynı zamanda, Madrid sistemi marka tescil edildikten sonra yapılacak olan (unvan veya adres değişikliği, devir, mal ve hizmet listelerindeki sınırlamalar gibi) değişikliklerin tek ve basit bir işlem aracılığıyla Uluslararası Sicil’e kaydedilmesini sağlar.

Madrid Protokolü’ne taraf devletler “Akit Taraflar” olarak nitelendirilmektedir. Madrid sistemine göre marka koruması sağlanabilmesi için menşe ülkenin ve koruma talep edilen ülkelerin Madrid Protokolü’ne taraf olması gerekmektedir.

Madrid Protokolü kapsamında Türk vatandaşları, Türkiye’de ikamet edenler ve Türkiye’de ticari veya sınai bir faaliyette bulunanlar, TÜRKPATENT aracılığıyla Akit Taraflarda uluslararası marka koruması talep edebilmektedirler.  Uluslararası marka başvurusu, Madrid Protokolü’nün 2. maddesi uyarınca Madrid Protokolü’ne taraf bir ülkenin vatandaşı olan veya o ülkede ikamet eden veya o ülkede gerçek ve etkin sınai veya ticari bir müesseseye sahip olan gerçek tüzel kişiler tarafından yapılabilmektedir.
Uluslararası marka tescilinin sağlanabilmesi için öncelikle ilgili menşe ofiste tescilli bir markanın veya bir marka tescil başvurusunun olması gerekmektedir. Uluslararası marka başvurusu, söz konusu tescilli markaya ya da marka başvurusuna dayanarak menşe ofis aracılığıyla Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (World Intellectual Property Office -WIPO)’ne gönderilmektedir.

Uluslararası başvuru, menşe ofis tarafından şekli açıdan uygun bulunması halinde en geç iki ay içerisinde WIPO’ ya gönderilir. Menşe ofisin başvuruyu aldığı tarih uluslararası başvuru tarihi olarak kabul edilir. WIPO, başvuruda uygunsuzluk olup olmadığının kontrolünü yapar ve uygunsuzluk olmadığının tespiti halinde başvuruyu uluslararası sicile kayıt eder ve WIPO Gazetesi’nde yayınlar. Daha sonra WIPO, marka korumasının talep edildiği Akit Taraflara bildirimde bulunur.

Akit taraflarca ret bildirim süresi on iki aydır. Ancak Akit Taraf Protokol çerçevesinde bu süreyi on sekiz aya çıkardığını bildirebilir. Süre limitinin dolmasından sonra WIPO’ ya gönderilen ret bildirimleri uygunsuz retler olarak değerlendirilip ret olarak kabul edilmez.

Uluslararası tescil tarihinden itibaren beş yıllık süre sonunda uluslararası tescil esas başvurudan veya esas tescilden bağımsız hale gelir. Markaların Uluslararası Tesciline İlişkin Madrid Sözleşmesi ile İlgili Protokol m. 6/2 uyarınca uluslararası tescilli marka, menşe ofiste başvuru halinde bulunan veya tescil edilen esas markaya uluslararası tescil tarihinden itibaren beş yıl süre ile bağımlı kalmaktadır. Başka bir anlatımla menşe ofiste tescilli olan marka iptal, hükümsüzlük, vazgeçme gibi nedenlerle Sicilden terkin edilir veya menşe ofiste olan uluslararası marka tesciline konu olan marka başvurusu geri alınır, reddedilirse; uluslararası tescil ve bundan doğan koruma da etkisi de yok olacaktır. Böyle bir durumda menşe ofiste marka hakkı son bulun kişi Protokol’ün m. 9/D uyarınca, uluslararası tescilinin ulusal/bölgesel tesciline dönüştürülmesini talep edebilir. Bunun için, uluslararası tescilin iptal edildiği tarihten itibaren üç ay içerisinde uluslararası tescile istinaden markasının korunduğu ülkeye marka tescil başvurusunun yapılması gerekmektedir.

Madrid Protokolü kapsamında yapılacak tescil işlemleri de tüm maliyetlerin başvuru aşamasında yapılması yönündedir. Başvuru aşamasında Türk Patent ve Marka Kurumu harç bedeli , WIPO sisteme giriş ücreti ve ilgili ülkelerin tescil ücretleri birlikte ödenir.  Tescilin kesinlik kazanması ile birlikte her ülkeden ayrıca belge gönderilmeksizin sadece tescil edildiğine dair yazı ulaşmaktadır.  Yenileme işlemi yine onar yıllık dönemler halinde yapılmaktadır.

Madrid Protokolü kapsamında yapılan tescil işlemlerinde ortalama tescil süreci 18-24 ay arasında değişmektedir.  Başvuru sonrası Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından yapılacak inceleme ve değerlendirme 1-2 ay, ardında WIPO tarafından yapılacak inceleme ve değerlendirme ise 5-6 ay sürebilmektedir. Tüm bu süreçlerden sonra WIPO tarafından ilgili ülke ofislerine yapılacak bildirim sonucunda markanın tescil edilip edilmeyeceğinin geri bildirimi beklenir. Bu süreç ise azami 18 aydır.

Avrupa Birliği Marka Başvurusu (EUTM)

Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin tamamında tek bir başvuru ile koruma sağlayan başvuru sistemidir.  Üye tüm ülkelerin tek bir ülke gibi kabul edildiği sistemdir.

28 ülkenin (Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İngiltere, Hırvatistan) bulunduğu Avrupa Birliği için tek bir başvuru ile tüm ülkelerde geçerli koruma almak mümkündür. Ekonomik ve hızlı olduğu için tercih edilebilmektedir. Ancak tescil sürecinde, herhangi bir üye ülkede kayıtlı markadan itiraz geldiğinde başvuru tamamen iptal edilebilmektedir. Bu açıdan risk içermektedir. Tescil süresi takribi 12-18 aydır.  AB ülkelerinde tek tek koruma almak maliyetli olduğundan yine de tercih edilebilmektedir. Diğer taraftan Madrid Protokolü kapsamında tek bir ülke gibi seçilerek başvuru yapılması mümkündür.

AB kapsamında yapılacak marka tescil işlemlerinde tüm ücretler başvuru aşamasında ödenmektedir. Bunun dışında ayrıca belge aşamasında herhangi bir ödeme yapılmaz. Yenileme süreci yine aynı şekildedir

Diğer taraftan Avrupa Birliği kapsamında yapılacak marka tescil işlemlerinde (EUTM) tescil süreci takribi 12-18 ay sürmektedir.  İtiraz gelmesi durumunda bu süreç bazen 2 yıla kadar uzayabilmektedir.

Afrika’da OAPI Sistemi Başvurusu

OAPI sistemi resmi dili Fransızca olan Afrika ülkelerinde geçerli olan başvuru sistemidir. Koruma alınması halinde tüm ülkelerde tescil geçerlidir, ülkelerden birinde markanın reddedilmesi ise tüm ülkelerde markanın reddine sebep olur.

Diğer yandan, Madrid Protokolü kapsamında OAPI ülkeleri tek bir ülke gibi tercih edilebilir.

Toplamda 9 ülkenin (Gambia, Ghana, Kenya, Mozambique, , Sierra Leone, Somalia, Sudan, Zambia) taraf olduğu anlaşma kapsamında tek bir başvuru ile ilgili ülkelerde koruma almak mümkündür.